سقوط قیمت نفت باعث تسلیم ایران یا روسیه نخواهد شد
اشراف: یک اندیشکده آمریکایی می‌گوید غرب امیدوار است سقوط قیمت نفت، ایران و روسیه را وادار به تغییر مواضع خود و دادن امتیازات بیشتری کند. اما این تنها یک خیال واهی است چرا که رفتار و عملکرد ایران و روسیه نشان می‌دهد که این دو کشور در مواضع خود بسیار جدی و مصمم هستند و فشارهای اقتصادی و مالی تأثیر چندانی بر آنها ندارد.
به گزارش اشراف، اندیشکده کیتو در یادداشتی به قلم تِد گالن کارپنتر عضو ارشد این مؤسسه به موضوع کاهش شدید قیمت نفت و پیامدهای مخرب آن بر سه کشور ایران، روسیه و ونزوئلا پرداخته است. نویسنده این یادداشت بر این باور است که سقوط بهای نفت و شرایط کنونی حاکم بر بازارهای جهانی نفت سبب بروز مشکلات مالی و اقتصادی برای دو کشور ایران و روسیه شده است. نویسنده در ادامه عنوان می‌کند مقامات آمریکایی و غرب امیدوارند این مشکلات ایران و روسیه را وادار سازد تا مواضع خود را تغییر داده و امتیازاتی را به غرب بدهند. اما این تنها یک خیال واهی است چرا که رفتار و عملکرد ایران و روسیه نشان می‌دهد که این دو کشور در مواضع خود بسیار جدی و مصمم هستند و فشارهای اقتصادی و مالی تأثیر چندانی بر آنها ندارد.
■ کاهش شدید بهای نفت و پیامدهای منفی آن برای ایران، روسیه و ونزوئلا ■
اُفت چشمگیر قیمت‌های جهانی نفت در ماه‌های اخیر پیامدهای ژئوپلیتیک و اقتصادی قابل‌توجهی به همراه داشته است. مصرف‌کنندگان در آمریکا و سایر کشورها به واسطه کاهش شدید بهای نفت توانستند پس‌اندازهای چشمگیری داشته باشند، درحالی‌که درصد سود فروش خالص تولیدکنندگان حاشیه‌ای چه در اینجا و چه در کشورهای دیگر به شدت کاهش پیدا کرد. همانطور که در مقاله‌ای در اندیشکده آسپنیانیز عنوان کردم، برخی از کشورهای تولیدکننده نفت از جمله روسیه، ایران و ونزوئلا به خاطر سقوط قیمت نفت ضربه خورده و با مشکلاتی روبرو شده‌اند. دولت‌های حاکم در این سه کشور روابط چندان مناسبی با آمریکا ندارند و بنابراین اینطور به نظر می‌رسد رهبران سیاسی آمریکا و صاحب‌نظران در این حوزه تا حدی از دیدن مشکلات و دردسرهای فعلی این دولت‌ها خوشحال و شادمان هستند.
■ کشور ونزوئلا با مشکلات اقتصادی و مالی بسیاری روبروست ■
محدودیت‌های بیشتر حتمی است. شرایط کنونی بازار نفت و کاهش شدید بهای نفت برای آمریکا منافع ژئوپلیتیکی بسیاری به همراه داشته است. به نظر می‌رسد افزایش محدودیت‌های اقتصادی بتواند بر حکومت ایران تأثیر بگذارد و مقامات و رهبران ایران را برای انجام مذاکرات جدی‌تر بر سر برنامه هسته‌ای این کشور ترغیب نماید. در حال حاضر کشور ونزوئلا نیز با مشکلات مالی قابل‌توجهی روبروست. بیشتر مشکلات ونزوئلا به دلیل سوء مدیریت اقتصادی دولت چپ‌گرای این کشور از اواخر دهه 1990 میلادی آغاز شد و همین امر باعث شده ونزوئلا که زمانی الگو و سرمشق سیاسی سایر کشورهای آمریکای لاتین بود، دیگر آن جایگاه گذشته را نداشته باشد. آمریکا نیز تا چندی پیش از گسترش سریع انقلاب «بولیواری» حزب چپگرا در سراسر منطقه آمریکای لاتین به شدت ابراز نگرانی می‌کرد و این موضوع به یکی از دغدغه‌های اصلی واشنگتن تبدیل شده بود، اما اکنون به نظر می‌رسد نگرانی‌های واشنگتن تا حد بسیار زیادی از بین رفته است.
■ غرب و آمریکا از مشکلات اقتصادی و بحران‌های مالی روسیه خشنود است ■
دولت اوباما هم از اینکه می‌بیند کاهش شدید قیمت نفت دولت «ولادیمیر پوتین» را در مضیقه و تنگنا قرار داده خوشحال و خشنود است. در پی بحران کریمه و الحاق آن به روسیه، غرب تحریم‌های اقتصادی بسیاری را علیه روسیه اعمال کرد. اگرچه این تحریم‌ها روسیه را با مشکلات و شرایط دشواری روبرو کرد اما کاهش شدید بهای نفت و سیر نزولی آن (در حال حاضر هر بشکه نفت برنت کمتر از 50 دلار به فروش می‌رسد) عامل مهم‌تری به حساب می‌آید. در این مدت نه تنها ارزش روبل بیش از 50 درصد کاهش یافت، بلکه دولت روسیه در حال حاضر با کمبود بودجه شدیدی روبروست و این موضوع در حال تبدیل شدن به یک بحران است. مقامات آمریکایی امیدوارند مشکلات اقتصادی و مالی فزاینده روسیه، «پوتین» را وادار سازد تا امتیازات عمده‌ای را در زمینه سیاست خارجی به غرب واگذار کند.
■ امید واهی غرب برای دریافت امتیاز از سوی ایران و روسیه ■
به نظر می‌رسد امیدواری واشنگتن نسبت به دریافت امتیاز از سوی ایران و روسیه و همچنین تسلیم آشکار این دو کشور در برابر غرب تنها یک خیال واهی باشد. رفتار و مواضع ایران در طول دو دهه گذشته نشان‌دهنده آن است که تأیید برنامه هسته‌ای این کشور از سوی مجامع بین‌المللی و کسب پذیرش از سوی این مجامع، یکی از اولویت‌های بسیار مهم در سیاست ایران است. بنابراین بعید است که فشارهای اقتصادی روزافزون ناشی از سقوط بهای نفت بتواند تغییری در محاسبات ایران ایجاد کند. روسیه نیز شرایط مشابهی دارد. علیرغم تمامی بحران‌های مالی و اقتصادی موجود، مقامات مسکو به احتمال زیاد تغییری در سیاست خارجی خود نخواهند داد و همچنان مواضع و رویکردهای سابق خود را دنبال خواهند کرد. بسیار بعید است دولت روسیه با جدایی کریمه از این کشور موافقت نماید یا بتواند پیوستن اوکراین به ناتو را تحمل کند. هم رهبری روسیه و هم مردم این کشور خود را برای تحمل شرایط دشوار آماده کرده‌اند، آنها سختی و مشقت را به تسلیم شدن در برابر خواسته‌های غرب ترجیح می‌دهند.
■ تحت فشار قرار دادن ایران و روسیه می‌تواند نتایج معکوسی به همراه داشته باشد ■
در واقع، مقامات و رهبران آمریکا در این شرایط باید احتیاط به خرج داده و کمی دوراندیش باشند. کاهش شدید بهای نفت می‌تواند منافع ژئوپلیتیکی بسیاری را برای آمریکا و متحدان غربی این کشور به همراه داشته باشد اما مقامات آمریکا باید نسبت به انتظارات غیرواقعی نیز هُشیار باشند. اگر این کشورها بیش از حد تحت‌فشارهای اقتصادی قرار گیرند ممکن است نتیجه معکوس داشته باشد و باعث شود که این حکومت‌ها سرسخت‌تر از گذشته شوند. سیاست‌گذاران آمریکایی باید این موضوع را به دقت مورد بررسی قرار دهند و ببیند که آیا شروع بی‌ثباتی‌های شدید اقتصادی در دو کشور ایران و روسیه به نفع منافع آمریکا خواهد بود و یا می‌تواند موجب ایجاد صلح شود. چنین سناریوی می‌تواند باعث تقویت نیروها و گروه‌های افراطی شود و یا اینکه موجی از خصومت و دشمنی را در مردم نسبت به آمریکا ایجاد نماید، بدین‌ترتیب مردم خشمگین و عصبانی آمریکا را عامل تمامی مشکلات و گرفتاری‌های خود خواهند دانست. حداقل ما باید آگاه باشیم که اگرچه سقوط قیمت نفت منافع ژئوپلیتیکی بسیاری را برای واشنگتن به همراه خواهد داشت اما معایب و اشکالات بالقوه و نگران‌کننده‌ای را نیز در پی دارد.
پایان
