مذاکرات وین درباره سوریه چه فرصت‌ها و چالش‌هایی ایجاد می‌کند؟ چندجانبه‌گرایی بین‌المللی در برخورد با تروریسم
نویسنده: نوذر شفیعی، سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس
دیپلماسی ایرانی: در مرحله جدید تحولات سوریه به خصوص پس از حملات هوایی روسیه به مواضع داعش تاکنون دو نشست بین المللی در وین برای بررسی چگونگی حل سیاسی جنگ در سوریه برگزار شده است. اهمیت این دو نشست آن است که جمهوری اسلامی ایران در آن ها شرکت کرده و این امر موجب طرح دیدگاه هایی در مورد چشم انداز تحولات سوریه و همچنین امکان ایجاد ظرفیت های جدید برای حل سیاسی این بحران شده است.
در دو کنفرانسی که تاکنون در وین برگزار شده، حدود 20 کشور شامل قدرت های بین المللی و منطقه ای موثر شرکت کرده اند و احتمال برگزاری نشست های دیگر در آینده وجود دارد.
این در حالیست که جمهوری اسلامی ایران به عنوان بازیگر مهم منطقه ای که نقشی بی بدیل در صحنه میدانی سوریه دارد، شرایط و اولویت های متفاوتی نسبت به سایر بازیگران در سوریه دارد و به همین دلیل دیپلماسی جدید ایران با ورود به عرصه چندجانبه گرایی بین المللی نیازمند کاربست تدابیر و هوشمندی های راهبردی است. به خصوص این که کارشناسان شرکت ایران در نشست های اخیر وین برای موضوع سوریه را به عنوان یک نقطه عطف تلقی می کنند.
با عنایت به مقدمه مزبور اکنون باید این پرسش اساسی را مطرح کرد که روند چندجانبه گرایی جدید بین المللی در مورد سوریه از چه ویژگی ها، فرصت ها و چالش هایی برخوردار است و الزامات هوشمندانه برای دیپلماسی جدید ایران در مشارکت با روند مزبور چیست؟
قبل از ارائه هرگونه پاسخ به پرسش مزبور یادآوری این نکته حائز اهمیت است که امروزه دیپلماسی به عنوان مکانیسم مناسب برای حل اختلافات نظام بین الملل بسیار مورد توجه می باشد و جمهوری اسلامی ایران در هر شرایطی آمادگی استفاده از این روش به عنوان فرصت مهم برای تامین منافع ملی را دارد. علاوه بر این، آن چه در مورد بحران سال های اخیر سوریه قابل توجه می باشد، اثبات اجتناب ناپذیری راهکار سیاسی بر هر گزینه دیگر برای همه طرف های داخلی، منطقه ای و بین المللی آن است.
در این راستا، به نظر می رسد دلیل اصلی فعال شدن دیپلماسی چندجانبه در پروند سوریه، غلبه بر تهدید مشترکی به نام تروریسم است؛ همانگونه که اکثر شرکت کنندگان در دو نشست وین اذعان کرده اند که این مذاکرات در شناسایی اهداف مشترک موثر بوده است.
به عبارت دیگر، فرضیه ای که در حال حاضر بسیار قوت گرفته آن است که در آینده قابل پیش بینی دیپلماسی چندجانبه گرایی بین المللی برای مبارزه با تروریسم شکل جدی تری به خود خواهد گرفت و دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران در این روند نیازمند کاربست راهبردهای هوشمندانه تری است. این راهبردها باید متضمن اصول و اهداف سیاست منطقه ای ایران از جمله حفظ جبهه مقاومت، مقابله با نظام سلطه، جلوگیری از فروپاشی نظام های سیاسی از بیرون و ... باشد.
اما در مورد ویژگی های دیپلماسی چندجانبه گرایی بین المللی اخیر در مورد سوریه نقایص و چالش های جدی زیر نیز قابل مشاهده است:
1-وجود استانداردهای دوگانه در تعریف تروریسم
2-استفاده ابزاری قدرت ها از تروریسم
3-عدم وجود ساختارهای بین المللی و منطقه ای مناسب برای مقابله با تهدید تروریسم
4-درهم تنیدگی ماهیت تروریسم با ساختارها و بافتارهای اجتماعی برخی مناطق
5-فقدان الگوی مناسب برای مقابله با تروریسم
چالش های مزبور بدین معنی است که در مورد تروریسم اتفاق نظر بین المللی کاملی وجود ندارد؛ به همین دلیل روند چندجانبه گرایی بین المللی جدید برای مقابله با تروریسم بسیار کند حرکت می کند و دقیقا به همین دلیل، این سطح از دیپلماسی برای حل بحران سوریه از قابلیت های لازم و موثر برخوردار نیست.
از طرف دیگر، نکته کلیدی در مورد روند گفتگوها برای حل سیاسی مساله سوریه آن است که در طرح ها و پیشنهاداتی که از سوی طرف های مختلف داده می شود، برای چشم انداز آینده سوریه الگوهای حاکمیتی متعارضی در نظر گرفته می شود؛ این امر بدین معنی است که اساسا علت آغاز بحران سوریه و حرکت دادن تروریست ها به درون مرزهای این کشور با هدف متزلزل ساختن و نابودی حکومت صورت گرفته است و بنابراین در نشست های اخیر وین شاهد اختلاف بر سر این مساله هستیم که کدام یک از دو گزینه «جنگ با تروریسم» یا «تغییر حکومت» در اولویت دیپلماسی چندجانبه گرای بین المللی قرار گیرد.
این در حالیست که استراتژی مقاومت در سوریه حداقل 3 دستاورد مهم و کلیدی زیر را به دست آورده است:
1-ناکام گذاشتن قدرت های فرامنطقه ای در تحمیل روندهای غیرمعمول بر مردم منطقه
2-ناکام گذاشتن تروریست ها در پیروزی های میدانی
3-معرفی مقاومت به عنوان محور جنگ با تروریسم
بنابراین لازمه حفظ این دستاوردها در فرایندهای جدید دیپلماسی چندجانبه بین المللی مستلزم توجه به این ملاحظه راهبردی است که استراتژی مستقل مقاومت دچار خدشه نگردد. علاوه بر این، دشمنان مقاومت با استفاده از فضای جدید بین المللی ضعف ها و ناکامی های قبلی خود را بر طرف ننمایند.
