تاثیر توافق هسته ای بر امنیت انرژی بین الملل
هر چند توافق هسته ای احتمالی بین ایران و غرب در برهه ای از زمان صورت می
گیرد که بازارهای جهانی نفت به علت افزایش تولید نفت خام های غیر متعارف و
متعارف ، کند بودن رشد اقتصاد جهانی و نفوذ رقابت های ژئوپلیتیکی در این
بازارها با مازاد عرضه و در نتیجه کاهش قیمت های نفت مواجه است اما به باور
بسیاری از کارشناسان این شرایط موقتی است و در میان مدت بازار ها به قیمت
های پایین نفت واکنش نشان داده و نه تنها مازاد عرضه جذب می شود بلکه توازن
بین عرضه و تقاضا به نفع تقاضا رقم خواهد خورد و در چنین شرایطی ورود
منابع گسترده نفت و گاز ایران به بازارهای جهانی پس از لغو تحریم ها می
تواند نقش مهمی در تامین امنیت انرژی بین الملل داشته باشد.
بر اساس داده های اداره اطلاعات انرژی امریکا بازارهای جهانی نفت با 1/24
میلیون بشکه در روز مازاد عرضه مواجه است و لغو تحریم های ایران پس از
توافق هسته ای می تواند باعث ورود حداقل 700 هزار بشکه در روز نفت خام
ایران (به غیر از ذخیره سازی های موجود ) شود و قیمت ها ی جهانی نفت را بین
5 تا 15 دلار در هر بشکه کاهش دهد . اما این شرایط موقتی است و عوامل
گوناگونی مثل تسریع رشد اقتصاد جهانی به ویژه در کشورهای در حال توسعه مثل
چین و هند ، کند شدن رشد تولید منابع غیرمتعارف نفتی و سرمایه گذاری در بخش
نفت تحت تاثیر قیمتهای پایین نفت ، تشدید بحران های ژئوپلیتیکی در مناطق
تولید به ویژه در خلیج فارس و دیگر عوامل بنیادین و غیربنیادین دیگر می
تواند در میان مدت نه تنها باعث جذب مازاد تولید در بازار شود بلکه توازن
بین عرضه و تقاضا را به نفع تقاضا بر هم بزند و افزایش شدید قیمت های نفت
را در پی داشته باشد. در چنین شرایطی لغو تحریمها و در پی آن افزایش سرمایه
گذاری و ورود منابع گسترده نفت و گاز ایران به بازارهای جهانی می تواند
نقش بسیار عمده ای در تامین امنیت عرضه جهانی نفت داشته باشد .
حتی اداره اطلاعات انرژی امریکا در پیش بینی های کوتاه مدت خود نیز اعلام
کرد که رشد ذخیره سازی های جهانی از یک میلیون بشکه در روز در سال 2015 به
100 هزار بشکه در روز در سال 2016 خواهد رسید و در صورت ورود نفت خام ایران
به بازارهای جهانی در صورت لغو تحریم ها متوسط رشد ذخیره سازی ها به 600
هزاربشکه در روز خواهد رسید .
از سوی دیگر ایران دارای منابع گسترده نفت خام و گاز طبیعی متعارف است که
هزینه تولید آن به مراتب از هزینه تولید در دیگر مناطق جهان و منابع غیر
متعارف نفت خام کمتر است و توجیه اقتصادی بیشتری برای توسعه و تولید دارد.
ورود بیشتر نفت و گاز ایران به بازارهای جهانی می تواند مسیرهای عرضه منطقه
ای و جهانی را تغییر و دهد و به این ترتیب معادلات ژئو پلیتیکی را در
منطقه و جهان بر هم برند . به عنوان مثال توسعه پروژه های گازی ایران و
صادرات آن به اروپا می تواند بر روابط بین اروپا و روسیه تاثیر بگذارد و یا
به طور مشابه ورود نفت خام بیشتر ایران به بازار های جهانی نه تنها می
تواند باعث افزایش رقابت در بازارهای جهانی نفت شود بلکه می تواند در توازن
روابط استراتژیک بین واردکنندگان عمده نفت خام مثل چین از رقبای ایران در
بازارهای نفت مثل عربستان سعودی نیز تاثیر بگذارد. و یا حتی می تواند در
صورت کاهش رقابت های ژئوپلیتیکی باعث توسعه همکاری ها بین تولید کنندگان
عمده نفت و گاز شود و معادلات جدیدی را بازارهای نفت وژئوپلیتیک منطقه و
جهان رقم بزند.
نکته دیگری که بر اهمیت منابع نفت و گاز ایران می افزاید اینست که ایران
جزیره ثبات در منطقه پر آشوب خاور میانه و خلیج فارس است و در حالیکه
کشورهای همسایه اش که عمدتا در زمره تولیدکنندگان عمده نفت و گاز هستند با
انواع ناآرامی های فرقه ای و داخلی و خارجی دست و پنجه نرم می کنند ،
ایران در ثبات کامل به سر می برد .
ایران از نظر جغرافیایی نیز موقعیت بی نظیری دارد و از شمال به دریای
مازندران و اسیای میانه و از جنوب به خلیج فارس و تنگه استراتژیک هرمز راه
دارد و می تواند شاهراه مهمی برای انتقال و سواپ باشد و منابع نفت و گاز
کشورهای حاشیه شمالی دریای مازندران را به منطقه خلیج فارس و دیگر بازارهای
منطق ای و بین المللی منتقل کند .
این ثبات و امنیت داخلی می تواند با رفع تحریم ها جذابیت بیشتری را برای
سرمایه گذاران خارجی برای توسعه بخش های مختلف بالادستی و پایین دستی صنعت
نفت ایران ایجاد کند به ویژه با توجه به اینکه بیژن زنگنه وزیر نفت ایران
مدل جدید قراردادی را برای جذب سرمایه گذاری خارجی تدوین کرده و به زودی پس
از نهایی شدن توافق هسته ای از آن رونمایی خواهد شد. همین امر باعث ایجاد
فرصت های سرمایه گذاری جدید در ایران می شود و بازای برد- بردی را برای
شرکت های بین المللی و صنعت نفت ایران رقم خواهد زد.
حتی شرکت های چینی که در دوره تحریم ها تنها شرکت های خارجی فعال در صنعت
نفت ایران بودند و به باور تعدادی از تحلیلگران در صورت توافق هسته ای بین
ایران و غرب به علت افزایش رقابت برای دستیابی به پروژه های بالادستی متضرر
خواهند شد بر خلاف تصور آنها از توافق مذکور منتفع می گردند. جون اولا لغو
تحریم ها نه تنها با عث تسهیل انتقال سرمایه و تکنولوژی های لازم و
پیشرفته به ایران می شود بلکه به افزایش شفافیت در اجرای قراردادها نیز
منجر می شود و همین امر نرخ فساد مالی و اداری ناشی از پیچیده شدن شرایط
اجرای پروزه ها در اثر تحریم ها که طی سالهای اخیر شرکت های چینی به شدت از
آن رنج می بردند را به میزان قابل توجهی کاهش می دهد . ثانیا شرکت های
چینی می توانند بر اساس مدلی که در جنوب عراق کار می کنند در پروژه های
ایران نیز حضور یابند و در قالب کنسرسیومی متشکل از شرکت های چینی و
شرکتهای بین المللی اروپایی و آسیایی به سرمایه گذاری و توسعه در صنعت نفت
ایران بپردازند و از تجربیات آنها در اجرای بهینه تر پروژه ها استفاده
کنند.این رقابت باعث رشد کیفی فعالیت های آنها نیز خواهد شد. علاوه بر این
ایران در بخش های دیگر نیز دارای فرصتهای سرمایه گذاری و تجاری است و می
تواند به بهترین شریک استراتزیک برای چین در منطقه تبدیل شد.
توافق هسته ای بین ایران و غرب و لغو تحریم ها به ویژه بر صنعت نفت ایران
می تواند یک الزام استراتژیک برای تامین امنیت انرژی بین الملل در بلند مدت
باشد . به طوری که با پیوند امنیت انرژی و در نتیجه امنیت اقتصادی ایران
با بازیگران منطقه ای و جهانی مثل چین و هند و اتحادیه اروپا نه تنها گام
مهمی در زمینه رفع دغدغه های موجود در زمینه کمبود منابع فسیلی قابل دسترس
برداشته می شود بلکه این مهم به نوعی بر شرایط امنیتی و سیاسی منطقه خلیج
فارس تاثیر می گذارد و دست ایران و شرکای استراتژیکش رابرای نقش افرینی
بیشتر در تامین امنیت منطقه بازتر می کند.
مریم پاشنگ
