مذاکرات هسته ای و هژمونی دولت امریکا

تصویری که در موضوع توافق هسته ای از سوی کنگره امریکا ارایه شد، میزان عمیقی از دشمنی علیه جمهوری اسلامی ایران را نشان می دهد که حتی اگر نسیمی برانگیخته شود و کبوترهای دموکرات به جای بازهای جمهوریخواه بنشینند، باز هم تغییری در کلیت رفتار امریکا ایجاد نخواهد شد و هر دو حزب و لابی اسراییل و دشمنی با ایران را بر هر چیز دیگری حتی هژمونی جهانی امریکا ترجیح خواهند داد.

مذاکرات هسته ای جمهوری اسلامی ایران با قدرت های بزرگ منشا تحولات مهمی در روابط بین المللی شده است و به نظر می رسد پیامدهای توافق همچنان در آرایش قوای جهانی، منطقه ای و درون کشورها تاثیرگذار باقی بماند. پوشیده نیست در صورت عدم دستیابی به این توافق باشگاه قدرت های بزرگ که با هژمونی دولت امریکا اداره می شود، اگر نگوییم دچار فروپاشی می شد، اما با چالش بزرگ بر سر تحریم ها روبه رو بود. احتمال بسیار وجود دارد عقب نشینی های دولت امریکا در برابر مطالبات هسته ای جمهوری اسلامی ایران و پذیرش حقوق هسته ای کشورمان تا حدود زیادی ناشی از آینده نگری دولتمردان امریکایی نسبت به کم اثر شدن یا از دست دادن سلطه در باشگاه ابرقدرت ها بوده باشد. رییس جمهور امریکا بارها به این نگرانی جدی اشاره کرده و تلویحا گفته است که دیگر نمی توان تحریم ها را ادامه داد زیرا شرکای ما همراه ما ادامه نخواهند داد. 

    به تعبیر دیگر در صورت ادامه تحریم ها، از آنجا که منافع اتحادیه اروپا، چین و روسیه با تحریم های یکجانبه امریکا همسو نبود، نظام تحریم های بین المللی شکسته می شد و امریکا ناگزیر نظاره گر نخستین فروپاشی نظم جهانی موجود و سقوط یکباره هژمونی خود در این نظم می شد. بدیهی است حفظ مقام بالادستی در باشگاه ابرقدرت ها مساله ای نبود که امریکا بتواند به سادگی از کنار آن بگذرد. 

    دستگاه دولت در امریکا در یک آماده باش کامل بیش از دو سال درگیر پرونده هسته ای بود و وزیر خارجه امریکا که باید دایما درگیر حال رعایای خود در سراسر جهان باشد، تقریبا بیشترین عمر کاری خود را برای حل این پرونده صرف کرد زیرا حیات بین المللی امریکا برای نخستین بار در معرض خطر جدی از دست دادن رهبری جهانی قرار داشت. در اهمیت این هژمونی همین بس که گفته شود، در شورای امنیت تمامی ١٥ کشور عضو بی هیچ اراده ای قطعنامه های پیشین خود را لغو و قطعنامه جدید را بدون حذف یک ویرگول تصویب کردند. 

    لذا این توانایی تحمیل اراده در سطح بین المللی از سوی امریکا مساله ای نبود که دولت امریکا بتواند آن را به خاطر خواست لابی صهیونیستی یا اعضای کنگره و سناتورها نادیده بگیرد. 

    باز هم در اهمیت این هژمونی کافی است گفته شود همواره از اعضای ١+٥ صدای واحدی شنیده شد. اگرچه گاهی وزیر خارجه روسیه تندی می کرد یا وزیر خارجه فرانسه نقش پلیس بد را بازی می کرد، اما آنچه توسط دولت امریکا اظهار می شد، پیشاپیش از سوی دیگر قدرت های بزرگ پذیرفته شده بود. کتابچه برجام هم توسط همین دولت صفحات آن نگاشته شد. بدیهی است کارگروه بزرگی در پشت پرده نگارش متن مقدماتی برجام در داخل دولت امریکا اعم از نخبگان وزارت خارجه، سازمان اطلاعات مرکزی و پنتاگون و دیگر فعالان جامعه اطلاعاتی، اقتصادی، سیاسی و حتی دانشمندان هسته ای امریکا بودند، در مقابل آنان نیز کارکشتگان هسته ای کشورمان چانه زنان اصلی این مذاکرات بودند و متن های پیشنهادی را جرح و تعدیل می کردند. عقب نشینی های ثانیه های آخر دولت امریکا درخصوص تعدیلات و ویرایش متن پیشنهادی در برابر تیم هسته ای کشورمان افزون بر آنکه ناشی از اراده سیاسی دولت امریکا برای حفظ سلطه جهانی خود بود، از درک درست موقعیت شکننده امریکا در جهان از سوی رهبری خردمند و هوشمند کشورمان و همچنین حرفه ای بودن کارگروه دیپلماتیک، حقوقدانان ایرانی و دانشمندان هسته ای کشورمان نیز برخوردار بود. اکنون که سطح چالش توافق برجام از سطح بین المللی به سطوح منطقه ای و داخلی فروکاسته شده است، اتفاق تاریخی مهم دیگری هم در جریان است که از اهمیت بسیاری برخوردار است، زیرا برای نخستین بار از تشکیل موجودیت رژیم صهیونیستی، اسراییل طعم شکستی استراتژیک را در صحنه باشگاه قدرت های جهانی و در اردوگاه غرب چشیده است و برای نخستین بار شاید در تاریخ روابط اسراییل و امریکا به این رژیم «نه» گفته شده است. 

    پوشیده نیست که رژیم اسراییل سال هاست در جهت گیری و هدایت سیاست های امریکا و اروپا و بلکه در توازن قوای بین المللی نقش قابل توجهی دارد. هرگاه روابط ایران و امریکا به سوی کاهش تنش حرکت می کرد، همواره این اسراییل بود که از طریق رایزنی های داخلی خود در اردوگاه غرب یا بحران آفرینی های بین المللی و منطقه ای مانع کاهش تشنج می شد و چنین وانمود کرده بود که بهبود روابط ایران و امریکا از تل آویو می گذرد. اگرچه هرگز جمهوری اسلامی ایران اعتمادی به امریکا نداشته است که بهبود روابط را به صورت جدی در دستور کار قرار دهد، اما هرگاه که موضوع کاهش خصومت مطرح شده، لابی صهیونیستی موفق عمل کرده است، اما در این پرونده رایزنان رژیم صهیونیستی در دولت های غربی با وجود صرف هزینه های بسیار نتوانستند از روند پذیرش توافق در کنگره امریکا جلوگیری کنند. در این میان گستردگی آلودگی و فسادی که رایزنان رژیم صهیونیستی در کشور امریکا در میان اعضای کنگره، سناتورها و دو حزب جمهوریخواه و دموکرات ایجاد کرده اند باورنکردنی است. به اعتراف محافل غربی میلیون ها دلار تاکنون توسط «ایپک» صرف شده است، بدیهی است که بیشتر این پول ها به جیب اشخاص و دولتمردان سرازیر شده باشد. سخنان سرشار از حقد و کینه قانونگذاران امریکا و نامزدهای احزاب به ویژه حزب جمهوریخواه علیه جمهوری اسلامی ایران افزون بر آنکه ماهیت و عمق کینه سیاستمداران امریکا را علیه کشورمان نشان می دهد، حاکی از مساله بسیار بزرگ تری است و آن فساد نهادینه شده ای است که در ساختار حاکمیتی امریکا ایجاد شده است، به گونه ای که حتی رژیم عربستان هم می تواند نمایندگان کنگره و سناتورها را خریداری کند و نکته جالب توجه آن است همچنان که سطح تنش میان ایران و امریکا کاهش می یابد، عربستان سعودی و اسراییل به یکدیگر نزدیک تر می شوند. همکاری نیروی هوایی عربستان با اسراییل در بمباران مناطق مختلف یمن که از هم اکنون اخبار آن جسته و گریخته شنیده می شود، از جمله موارد بی شماری است که در پس پرده روابط عربستان و اسراییل جریان دارد. در هر حال عاقبت و اجرای برجام هرچه باشد، روابط جمهوری اسلامی ایران و امریکا تا زمانی که آلودگی نهادینه در نظام قانونگذاری امریکا وجود داشته باشد، بهبود نخواهد یافت. تصویری که در موضوع توافق هسته ای از سوی کنگره امریکا ارایه شد، میزان عمیقی از دشمنی علیه جمهوری اسلامی ایران را نشان می دهد که حتی اگر نسیمی برانگیخته شود و کبوترهای دموکرات به جای بازهای جمهوریخواه بنشینند، باز هم تغییری در کلیت رفتار امریکا ایجاد نخواهد شد و هر دو حزب و لابی اسراییل و دشمنی با ایران را بر هر چیز دیگری حتی هژمونی جهانی امریکا ترجیح خواهند داد. به نظر می رسد امریکا تمایل دارد همچنان برای ایرانیان شیطان اکبر باقی بماند.

جهت ارجاع دانشگاهی:
سید حسین موسوی ، "مذاکرات هسته ای و هژمونی دولت امریکا"، پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه، ششم مهرماه 1394.

کلمات کلیدی: مذاکرات هسته ای , ایران, امریکا , اتحادیه اروپا , عربستان