اشراف: توازن قدرت میان چین و آمریکا در خلیج فارس در حال تغییر است. از آنجایی که چین در آینده وابستگی شدیدی به نفت خلیج‌فارس خواهد داشت لذا تلاش می‌کند تا حضور اقتصادی و سیاسی خود را در این منطقه افزایش دهد و رویکرد متعادلی در قبال ایران و اعضای شورای همکاری خلیج فارس داشته باشد.
به گزارش اشراف، مؤسسه مطالعات بین‌المللی دانمارک در گزارشی راهبردی به قلم «لارس ارسلو اندرسون» و «یانگ جیان» به بررسی نقش‌های استراتژیک در حال تغییر آمریکا و چین در منطقه خلیج‌فارس پرداخته است.این گزارش به بررسی نقش‌های استراتژیک در حال تغییر آمریکا و چین در منطقه خلیج‌فارس و به خصوص با نظر به برخورد نادرست آمریکا نسبت به درگیری‌های منطقه‌ای و منافع اقتصادی در حال گسترش چین در این منطقه می‌پردازد تا پیامدهای آن برای سیاست‌های دانمارک در منطقه خاورمیانه شناسایی گردد. این مطالعه بر اساس منابع مکتوبی چون اسناد و گزارش‌های دولتی دو کشور آمریکا و چین، گزارش‌های خبری، آمار، پژوهش‌های آکادمیک و همچنین مصاحبه‌های انجام‌شده در پکن در ماه می سال 2014 میلادی قرار گرفته است و به دنبال یافتن پاسخ برای دو پرسش زیر است:
– آیا توازن قدرت میان چین و آمریکا در خلیج فارس در حال تغییر است؟
– آیا منافع اقتصادی در حال افزایش چین در خلیج فارس به سیاست خارجی و امنیتی عمل‌گرایانه‌تری از سوی چین منجر خواهد شد؟
■ خلیج فارس یکی از مهم‌ترین مناطق استراتژیک جهان و عرصه رقابت بر سر قدرت ■
خلیج فارس از قرن نوزده میلادی تاکنون یکی از مهم‌ترین مناطق از نظر استراتژیکی و عرصه رقابت جهانی بر سر قدرت بوده است. دو علت این امر عبارتند از:
۱- به لحاظ استراتژیک، اینکه قدرت‌های بزرگ دریایی اجازه ندهند سرزمین‌های اروپایی و آسیایی به بندرهای خلیج فارس دسترسی پیدا کنند (و همچنین کنترل منابع و ذخایر نفتی این منطقه را به دست آورند).
۲- با توجه به منابع و ذخایر گسترده انرژی در این منطقه.
درحالی‌که تاکنون تحلیل‌ها و پژوهش‌های علمی متعددی در مورد سیاست‌های آمریکا در قبال منطقه خاورمیانه انجام‌شده است، اما به موضوعاتی چون سیاست هویتی و محورهای جدید سیاسی-اقتصادی میان منطقه خلیج فارس و چین توجه چندانی نشده است. با اینکه آمریکا در این منطقه چتر امنیتی ایجاد کرده است اما نحوه برخورد این کشور با درگیری‌های قومی و جنگ‌های داخلی موجب نارضایتی بسیاری از اعضاء شورای همکاری خلیج فارس شده است. تحولات سیاسی از جمله حادثه یازده سپتامبر و بهار عربی، کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس را وادار کرده است برای جلوگیری از گسترش جنبش‌ها و اصلاحات دموکراتیک در منطقه وارد عمل شوند و در عین حال تلاش کنند تا امور داخلی خود را بدون دخالت آمریکا، اتحادیه اروپا و سازمان ملل مدیریت کنند.
■ وابستگی دائمی چین به منابع نفتی حوزه خلیج فارس در سال‌های آتی■
مشکلات موجود در روابط میان شورای همکاری خلیج فارس و آمریکا باعث شده است کشورهای عضو این شورا برای یافتن شرکای جدید تجاری به شرق روی آورند، و درنتیجه خلأ قدرتی در این میان ایجاد شود و فرصتی برای چین مهیا شود تا بتواند به این منطقه نفوذ کند. چین مشارکت اقتصادی در حال گسترشی در منطقه خلیج فارس دارد که نفت نیز یکی از جنبه‌های عمده آن است؛ بیشترین میزان نفت مورد نیاز چین از خلیج فارس تأمین می‌شود و چین از آمریکا به عنوان بزرگ‌ترین خریدار و واردکننده نفت شورای همکاری خلیج فارس پیشی گرفته است. اگرچه چین تلاش می‌کند به تنوع منابع نفتی خود از منطقه خاورمیانه بیفزاید اما وابستگی این کشور به نفت حوزه خلیج فارس برای سال‌های متمادی در آینده همچنان باقی خواهد ماند.
■ تغییرات به وجود آمده در رویکرد و سیاست‌های چین در سال‌های اخیر ■
چین تلاش می‌کند از طریق گسترش تجارت و سرمایه‌گذاری و قراردادهای کاری در خلیج فارس، از دارایی‌ها و شهروندان خود در آن منطقه محافظت نماید. چین دیگر نمی‌تواند استراتژی دیپلماتیک قدیمی خود را دنبال کند و همچنان سرش در لاک خودش باشد و سیاست را از اقتصاد و تجارت جدا نگه دارد. چین از بحران در لیبی و سودان درس گرفته است و رویکرد خود را از سیاست عدم مداخله به سیاست وساطت و میانجی‌گری فعال تغییر داده است، از تحریم‌های سازمان ملل متحد حمایت و پشتیبانی می‌کند، در مأموریت‌های حفظ صلح سازمان ملل متحد شرکت می‌کند و برای حفظ منافع نفتی خود از روند تأمین صلح حمایت و محافظت می‌کند.
■ نقش فعالانه و اقدامات استراتژیک چین در قبال منطقه خاورمیانه ■
مخالفت پکن با برنامه هسته‌ای ایران، و در عین حال تقویت روابط سیاسی- اقتصادی با تهران و همچنین برخورد حمایتی فعالانه‌تر در قبال شورای همکاری خلیج فارس نشان از رویکرد متعادل‌تر چین نسبت به خلیج‌فارس دارد. اما شک‌وتردیدها در شورای همکاری خلیج فارس و محافل سیاست‌گذار چینی بر سر میزان مشارکت استراتژیک چین در خلیج فارس همچنان باقی است و چین به دنبال آن نیست که آمریکا را به چالش بکشد یا جای این کشور را به عنوان تأمین‌کننده امنیت منطقه خاورمیانه بگیرد. با این حال آنچه مسلم است، عمل‌گرایی فعالانه به بارزترین استراتژی دیپلماتیک چین تبدیل شده است و در آینده شاهد اقدامات استراتژیک و سیاسی بیشتری از این کشور در خاورمیانه خواهیم بود.
■ پیشنهادهایی برای کشور دانمارک و چگونگی سیاست‌گذاری در مورد منطقه خلیج‌فارس ■
– پیشنهادهایی برای سیاست‌گذاری
این مقاله برای سیاست خارجی دانمارک در خلیج فارس و به‌طور گسترده‌تر در منطقه خاورمیانه، پیشنهادهای زیر را ارائه می‌دهد:
– دانمارک باید یقین بداند که چین حضور اقتصادی و سیاسی خود را در خلیج فارس افزایش خواهد داد و احتمالاً حضور نظامی خود را از طریق مأموریت‌های حفظ صلح و امنیت از سوی سازمان ملل در این منطقه گسترش خواهد داد.
– به منظور تعیین قواعد و هنجارهای عمل و رفتار برای شرکت‌ها و ارگان‌های سیاسی در منطقه، گفتگوهای چندجانبه‌ای با چین انجام دهد.
– در ارتباط با روابط دانمارک با شورای همکاری خلیج فارس، گفتگوهایی با چین درباره نفت و اختلافات موجود در خلیج فارس ترتیب دهد.
– دانمارک و کشورهای غربی می‌توانند از منافع تجاری شرکت‌های چینی در دیگر نقاط جهان در چانه‌زنی‌های خود برای انجام مذاکرات در خصوص خلیج فارس استفاده کنند.
متن کامل این گزارش را میتوانید از لینک زیر دانلود نمایید:
نفت، امنیت و سیاست: آیا چین آمریکا را در خلیج فارس به چالش می‌کشد؟
