انقلاب بعدی ایران پس از توافق هسته‌ای
اشراف: با برداشته شدن تحریم‌ها، یکی از ثروتمندترین کشورهای نفتی و گازی جهان سر بر خواهد آورد. این پیشامد برخی را نگران می‌کند، اما شرکت‌های نفتی بزرگ و کشورهای نیازمند به انرژی، مشتاقانه منتظر چنین روزی هستند.
به گزارش اشراف، فارین پالیسی در گزارشی به قلم کیت جانسون نوشت: آینده‌ی برنامه‌ی هسته‌ای ایران مهم‌ترین پرسشی است که در آخرین دور از مذاکرات میان ایران و قدرت‌های جهانی که این هفته در وین انجام می‌گیرد مطرح می‌گردد. اما مسئله‌ی دیگری نیز در این میان مطرح است که تقریباً به اندازه‌ی این پرسش دارای اهمیت بوده و معانی بسیاری برای ایالات متحده، روسیه، و اوپِک (سازمان کشورهای صادرکننده‌ی نفت) دارد: این که اگر (و زمانی که) تحریم‌ها برداشته شوند، ظرفیت بخش انرژی ایران که تا امروز مهار گردیده بود، چگونه طغیان خواهد کرد.
■ برداشته شدن سریع تحریم‌های انرژی ایران می‌تواند بازار نفت را آشفته کند ■
دورنمای پایان یافتن تحریم‌هایی که بخش انرژی ایران را هدف قرار داده است و باعث گردیده است که صادرات نفت آن کشور به شدت کاهش یابد، امید را در درون ایران زنده کرده است. البته این مسئله نگرانی‌هایی را نیز [برای برخی] پدید آورده است که این کار باعث می‌گردد این کشور قدرتمند پارسی بارِ دیگر به بازارهای جهانی انرژی بازگردد. دیگر تولیدکنندگان نفت در درون اوپِک – به همراه تولیدکنندگان نفت آمریکایی که در بخش نفتِ خام مشغول به فعالیت می‌باشند – از این بیم دارند که برداشته شدن سریع تحریم‌ها باعث گردد نفت ایران بازارهای جهانی را اشباع کند و این مسئله می‌تواند قیمت نفت که همین الآن نیز پایین است را پایین‌تر نیز بیاورد.
■ استقبال اقتصادهای اروپایی از برداشته شدن تحریم‌های انرژی ایران ■
اما پایان دادن به تحریم‌های ایران روی دیگری نیز دارد. اقتصادهایی مانند کشورهای اروپایی که به شدت به دنبال منابع جدید [انرژی] هستند، مشتاقانه چشم به برداشته شدن تحریم‌ها از روی ایران – به ویژه در بخشِ تولید و صادرات گاز طبیعی – دوخته‌اند.
در حقیقت، آنچه بسیاری ناظران به عنوان تأثیر کوتاه‌مدت برداشته شدن تحریم‌ها – و به بیان دقیق‌تر، تزریق ناگهانی نفت ایران به بازار نفتی که هم‌اینک نیز اشباع است – در نظر می‌گیرند، به احتمال فراوان تأثیر میان‌مدت خواهد بود. و دلیل آن این است که برداشتن تحریم‌های اقتصادی و تحریم‌های مربوط به بخش انرژی از روی ایران – و در نتیجه بالا رفتن تولیدِ نفت ایران که هم‌اینک بسیار پایین است – به سال آینده و حتی شاید دو سال بعد کشیده شود.
■ اروپا به دنبال جایگزین کردن ایران به جای روسیه برای تأمین گاز ■
و باید گفت که بسیاری امیدوار به روی دادن این تحول اساسی در بخش انرژی ایران بودند، از شرکت نفتی بین‌المللی شِل گرفته تا متخصصان فنی اروپایی که تمایل فراوانی برای جایگزین کردن کشوری به جای روسیه [به منظور تأمین گاز طبیعی] دارند، و این را بیشتر باید یک هدف میان‌مدت دانست تا یک امیدِ پوچ و بلندمدت. و این کار نیازمندِ میلیاردها دلار سرمایه‌گذاری، تعمیر و سرویسِ اساسی بخش انرژی ایران، و نیز اجرای یک برنامه‌ی جامعِ ساخت‌وساز زیربناهای موردنیاز به منظور وصل کردن میدان‌های گازی ایران به بازارِ تشنه‌ی [گاز طبیعی] در هزاران مایل آن‌طرف‌تر [در اروپا] است.
■ ایران دارای بزرگ‌ترین ذخایر نفت و گاز در میان صادرکنندگان اصلی در جهان ■
آندره‌آ گولدائو که در مرکز بلفر بخش علوم و روابط بین‌الملل در دانشگاه هاروارد به بررسی ژئوپلیتیک انرژی می‌پردازد گفت “روی‌هم‌رفته، هیجان فراوانی در مورد سرنوشت نفت و گاز ایران وجود دارد، اما هنگامی که سخن از پایه و اساس و ضروریاتِ بخش انرژی ایران به میان می‌آید، پرسش‌های بی‌شماری باقی می‌ماند”.
در مرحله‌ی پایانیِ گفتگوهای هسته‌ای میان تهران و قدرت‌های 1 + 5، به آسانی می‌شود فهمید که چرا همه‌ی چشم‌ها بر روی بخش انرژی ایران دوخته شده است. ایران دارای چهارمین ذخایر بزرگ نفت، و بزرگ‌ترین ذخیره‌ی گاز طبیعی در جهان است؛ و اگر این دو [نفت و گاز] را با هم حساب کنیم، می‌بینیم که ایران دارای بزرگ‌ترین ذخیره‌ی نفت و گاز در جهان است و در این زمینه از غول‌های انرژی مانند عربستان سعودی، روسیه، و حتی ایالات متحده بالاتر است. به بیان ساده، هیچ کشور صادرکننده‌ی انرژی در جهان به اندازه‌ی ایران ذخایر ندارند و بخش انرژی ایران بارِ دیگر درهای خود را بر روی سرمایه‌گذاری‌های خارجی باز می‌کند.
■ شرکت‌های نفتی بین‌المللی در تلاش برای سرمایه‌گذاری در بخش انرژی ایران ■
و همین مسئله توضیح می‌دهد که چرا کشورهای اصلی نفتی برای بازگشتن ایران به بازار انرژی بی‌تابی می‌کنند. چشمان گرسنه‌ی آن‌ها به [بخش انرژی] ایران دوخته شده است، آن هم به رغمِ روابط خصمانه‌ی ایران با اسرائیل، غرب، و کشورهای عرب همسایه‌ی خود. در واقع، این شرکت‌ها حتی با وجود قرار گرفتن همیشگی ایران در فهرست سیاه و تحریم‌های وضع‌شده بر روی آن کشور، و نیز به رغم دهه‌ها شروط سفت و سخت برای سرمایه‌گذاران خارجی، همچنان چشم به [بخش انرژی] ایران دوخته‌اند. در اوایل ژوئن، شرکت‌های بین‌المللی نفتی از جمله شِل، بی.پی، توتال، و اِنی، از علاقه‌ی خود برای تزریق پول به میدان‌های نفتی و گازی ایران بلافاصله پس از برداشته شدن تحریم‌ها از روی ایران خبر دادند. رییس شرکت نفتی شِل پس از دیدارِ خود در این ماه با مقامات مسئول ایران در بخش انرژی، گفت “ایران کشوری شگفت‌انگیز با منابع و ذخایری باورنکردنی است”؛ رییس شرکت نفتی توتال نیز اظهار داشت “ما به [سرمایه‌گذاری در] ایران علاقه‌مند هستیم.” [نمایندگان] شرکت شِل همچنین سفری به تهران داشته‌اند تا به صورت جدی با مسئولان بخش انرژی در ایران گفتگو کنند. از سوی دیگر نیز مقامات ایرانی در تلاش برای جلب نظر شرکت‌های آمریکایی هستند، که البته شرکت‌های آمریکایی برخلاف شرکت‌های رقیب اروپایی‌شان تا بدین لحظه روی خوشی به طرف ایرانی نشان نداده‌اند.
■ تمایل دوجانبه‌ی ایران و شرکت‌های نفتی اروپایی برای ازسرگیری همکاری ■
البته ایران برای این که بتواند این سرمایه‌گذاری در بخش انرژی خود را از دست ندهد، باید شرایط سرمایه‌گذاری را آسان گرداند. از دهه‌ی 1950 به این سو، رابطه‌ی ایران با شرکت‌های بین‌المللی نفتی دچار کشمکش بوده است که این اختلاف‌ها پس از انقلاب سال 1979 ایران شدیدتر نیز گردیده است. امروزه، مقامات ایرانی با درک نیاز به جذبِ میلیاردها دلار سرمایه برای فن‌آوری‌های پیشرفته، در تلاش برای تدوینِ شروط قراردادی جدید و جذاب‌تر از گذشته برای طرح‌های گازی و نفتی خود می‌باشند.
آقای گولدائو این گونه عنوان داشت که “شرکت‌های نفتی بین‌المللی هیچ‌گاه در گذشته با استقبال و خوشامدگویی گرم از سوی ایران روبرو نبوده‌اند. و اکنون باید ببینیم که آیا ایران حاضر است تا قراردادهایی جذاب برای جذبِ شرکت‌هایی مانند بی.پی، اِکسون موبیلز، و شِل به بخش انرژی کشور ارائه کند،” و یا در عوض به شرکت‌هایی از چین و روسیه روی می‌آورد.
■ نگرانی رقیبان نفتی ایران از تزریق ناگهانی نفت به بازارهای جهانی ■
نگرانی‌های فعلی، هم در میان همتایان ایران در اوپِک و هم در بین شرکت‌های آمریکاییِ شاغل در بخش نفت این است که برداشته شدن تحریم‌ها موجب تزریق ناگهانی نفت ایران [در بازارهای جهانی] گردد. ایران حدود 40 میلیون بشکه نفت در تانکِرهای نفتی خود ذخیره کرده است و مترصدِ فرصت برای به فروش رساندن آن‌هاست. و مقامات ایرانی نیز در پی آن هستند که بلافاصله پس از آن که ایالات متحده و اروپا محدودیت‌ها را از روی صادرات نفت ایران برداشتند، تولید و صادرات نفت خام خود را افزایش دهند، چراکه همین تحریم‌ها و محدودیت‌ها باعث گردید که صادرات نفت خام ایران که پیش از اعمال تحریم‌ها به 5/2 میلیون بشکه در روز می‌رسید، از سال 2012 به این سو [هم‌زمان با تشدید تحریم‌ها] به 1/1 میلیون بشکه در روز کاهش پیدا کند.
■ بلندپروازی‌ها و برنامه‌های ایران برای بالا بردن تولید و فروشِ نفت خام خود ■
البته این مسئله روشن نیست که ایران با چه سرعتی می‌تواند تولیدِ نفت خود را بالا ببرد. سال‌ها تحریم و پایین آمدن [اجباری] صادرات باعث گردیده است که توانایی ایران برای پمپ کردن نفت پایین بیاید، چه برسد به فروش آن. مقامات خوش‌باور ایران از این سخن می‌گویند که ظرف تنها چند ماه می‌تواند تولید نفت خود را روزانه یک میلیون بشکه افزایش دهند، که بسیاری کارشناسان این ادعا را بسیار بلندپروازانه و دور از ذهن می‌دانند. طبق پیش‌بینی واقع‌گرایانه‌ترِ آژانس بین‌المللی انرژی، ایران به طور نظری قادر است تا تولید فعلی خود که روزانه 8/2 میلیون بشکه است را به 5/3 میلیون بشکه برساند، اما “پس از گذشتِ ماه‌ها از برداشته شدن تحریم‌ها.”
■ نگرانی شرکت‌های نفتی آمریکایی از پایین آمدن قیمت نفت خام ■
اما دورنمای تزریق ناگهانی نفت [ایران] به بازهای جهانی و پایین آمدنِ متعاقب قیمت نفت نه تنها نگرانی‌هایی را در اوپِک – که اعضای آن با درآمدهای رو به افول و بودجه‌های اندک سر می‌کنند – در پی داشته است، بلکه بازیگران اصلی [جهانی] را نیز عصبی ساخته است. تولیدکنندگان آمریکایی نفت خام، به طور کلی قیمت‌های خود را بالاتر از تولیدکنندگان نفت در جاهای دیگر – برای نمونه در خاورمیانه – می‌گیرند. و به همین دلیل است که کاهش قیمت نفت خام از تابستان گذشته تا نیمه‌ی نخست سال 2015، تولیدکنندگان نفت در داکوتای شمالی و تگزاس را وحشت‌زده ساخت. اداره‌ی اطلاعات انرژی ایالات متحده که یکی از بازوهای وزارت انرژی [آمریکا] است، پیش‌بینی می‌کند که تزریق ناگهانی نفت ایران به بازارهای جهانی می‌تواند قیمت هر بشکه نفت خام را بین 5 تا 15 دلار پایین بیاورد، که این مسئله می‌تواند بسیاری از سکوهای حفاری ایالات متحده را به خط قرمز نزدیک کند.
■ تولیدکنندگان آمریکایی مخالفِ ورود نفت خام صادراتی ایران به بازارهای جهانی ■
خانم لیزا مورکووسکی، سناتور جمهوری‌خواه از ایالت آلاسکا و رییس کمیته‌ی انرژی سنا، این هفته با انتشار گزارشی در مورد تزریق ناگهانی نفتِ صادراتی ایران [به بازارهای جهانی] هشدار داد و گفت این کار به قیمتِ آسیب جدی به تولیدکنندگان نفت آمریکایی – که همین الآن نیز دارای مشکلات فراوانی هستند – تمام خواهد شد. ایشان ادامه داد تا زمانی که تولیدکنندگان آمریکایی نفتِ تولیدی خود را به بازارهای جهانی صادر نکرده‌اند، نباید اجازه‌ی برداشته شدن تحریم‌ها از روی ایران را صادر کرد – و همه می‌دانیم که تولیدکنندگان آمریکایی از زمانی که قانونِ ممنوعیت رفت‌وآمد نفتی اوپک (1974-1973) به اجرا درآمد، از انجامِ این کار ناتوان بوده‌اند.
■ انتقاد سناتور لیزا مورکووسکی از تقدیمِ فرصت اقتصادی آمریکا به ایران ■
وی به فارین پالِسی گفت “با ادامه دادن ممنوعیت صادرات نفت خام، ما در واقع داریم تحریم‌هایی را بر روی تولیدکنندگان داخلی خودمان وضع می‌کنیم.” وی در حال حاضر در تلاش برای ارائه‌ی قانونی به کنگره است که این ممنوعیتِ صادرات را بردارد و به تولیدکنندگان آمریکایی اجازه دهد تا نفت خام خود را در بازارهای جهانی به فروش برسانند.
وی در ادامه گفت “این یک فرصت اقتصادی است که ما داریم آن را دو دستی تقدیم ایران می‌کنیم، در حالی که از سوی دیگر با این کار دست تولیدکنندگان خودمان را می‌بندیم و به اقتصاد آمریکا ضربه می‌زنیم.”
■ امیدواری اروپا برای جایگزین کردن گاز طبیعی ایران به جای روسیه ■
اما در حالی که صاحبانِ تأسیسات و کارگاه‌های نفتی عربستان سعودی و آمریکا با هشیاری کامل به حیاتِ دوباره‌ی ایران می‌نگرند، بسیاری دیگر از آن استقبال می‌کنند؛ برای نمونه، اروپا که سال‌ها به دنبال این بوده است که اتکای خود به گاز طبیعی روسیه را قطع کند. و اوجِ این نگرانی‌ها را می‌شد در سال 2006 و 2009 که روسیه در طول کشمکش‌ها با اوکراین از تأمین گاز اروپا خودداری نمود مشاهده کرد. پس از اشغال کریمه توسط روسیه در سال 2014 و ادامه‌ی تهاجم به شرق اوکراین، احساس ناامنی برای تأمین انرژی [در میان کشورهای اروپایی] تشدید گردیده است. و اکنون که تولید داخلی نفت خام در اروپا به شدت پایین آمده است، اروپا یافتن و جایگزین کردن یک تأمین‌کننده‌ی بزرگ انرژی به جای مسکو را در اولویت قرار داده است.
■ اروپا به دنبال فرصتی برای جایگزین کردن ایران به جای روسیه برای تأمین انرژی ■
سیبرِن دی یانگ، تحلیلگر مرکز مطالعات استراتژیک لاهه اظهار داشت که “گازپروم روسیه در طول دهه‌ی اخیر بسیار دردسرساز بوده است.” وی سپس ادامه داد “اگر اروپا در مورد چندشاخه شدن جدی باشد، باید نگاهی جدی‌تر به ایران داشته باشد”. وی همچنین با اشاره به گفتگوهای اخیر میان مسکو و تهران در مورد افزایشِ تبادل در بخش انرژی میان دو کشور اظهار داشت “اگر شرکت‌ها و دولت‌های اروپایی و اتحادیه‌ی اروپا هم‌اکنون به سرعت دست به کار نشوند، کشورهای دیگر زودتر از آن‌ها و به جای آن‌ها دست به کار خواهند شد.”
میگوئل آریاس کانیِت، نماینده‌ی عالی‌رتبه‌ی انرژی در اتحادیه‌ی اروپا امسال آشکارا از دورنمای بهره‌برداری از میدان‌های گازی ایران بلافاصله پس از برداشته شدن تحریم‌ها سخن گفت. ایشان عنوان نمود که اگر توافق نهایی با تهران به امضاء برسد، “فرصت‌ها و قابلیت‌های جدیدی” برای انتقال گاز ایران از طریق خطوط لوله‌ی کوریدور جنوبی که از مدت‌ها پیش طرح آن ریخته شده است و قرار است تا آسیای مرکزی و قفقاز را به اروپا وصل نماید، پدید خواهد آمد.
■ آیا اتحادیه‌ی اروپا گاز ایران را جایگزین گاز روسیه خواهد نمود؟ ■
آقای میگوئل آریاس کانیِت به فارین پالِسی گفت اگر تمام نگرانی‌ها در مورد برنامه‌ی هسته‌ای ایران به طور کامل برطرف گردد، “فضا برای افزایش همکاری‌ها میان اتحادیه‌ی اروپا و ایران – از جمله در بخش انرژی – باز خواهد بود.” وی سپس ادامه داد که این کار، راه را برای سرمایه‌گذاری شرکت‌های اتحادیه‌ی اروپا در ایران هموار خواهد ساخت “و البته گسترشِ منابع دیگر در بخش تأمین انرژی را میسر می‌سازد.”
و چنین گفتگوهایی موجب نگرانی سیاست‌گذاران در ایالات متحده می‌گردد، چراکه اگرچه آن‌ها مایل‌اند که پایین آمدن اتکای اروپا بر روی گاز روسیه را نظاره‌گر باشند، اما از سوی دیگر نمی‌خواهند شاهدِ این باشند که اروپا خیلی فوری به [گاز] ایران متکی گردد. برای نمونه، ایالات متحده بارها این پیشنهاد را به اروپا داده است که حاضر است گاز خود را به بازارهای اروپایی نیازمند انرژی صادر نماید.
■ اروپا به شدت خواستار کنار گذاشتن مسکو، و جایگزین کردن گاز ایران به جای گاز روسیه ■
اما از دیدِ اروپا، فراهم کردن یک منبع گازی بزرگ و بلندمدت از هر جا به جز روسیه خوشایند است – به ویژه با توجه به تهدیدِ مسکو مبنی بر قطع کردن صادر کردن گاز به اروپا، حین کشمکش‌های روسیه با اروپا بر سرِ مسئله‌ی اوکراین.
خانم وِسِلا چِرنِوا، تحلیلگر شورای روابط خارجی اروپا در بلغارستان اظهار داشت “با توجه به وضعیت متزلزل و نامطمئن انرژی در اروپا، تأمین گاز از ایران در واقع جایگزینی بسیار ارزشمند خواهد بود.”
اما باید گفت که فارغ از پیامدها و نتایج گفتگوهای هسته‌ای، و حتی با سرازیر شدن پول‌ها و تخصص کشورهای غربی [به بخش انرژی ایران]، گاز ایران به این زودی‌ها به خطوط گاز اروپا نخواهد رسید. و همان گونه که آقای میگوئل آریاس کانیِت اظهار نمود “بسیار زود است که بخواهیم در مورد این مسئله به ارزیابی بپردازیم.”
■ برای محقق ساختن انتقال گاز طبیعی ایران به اروپا، به 100 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خارجی نیاز است ■
و مشکلی نیز در این میان وجود دارد. مقامات رسمی ایران [در بخش انرژی] می‌گویند که به 100 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خارجی به منظور بالا بردن توان و ظرفیت تولید گاز طبیعی نیاز دارند. و دلیل این امر این است که ایران با وجود تمام منابع خود، هم‌اینک بسیار کمتر از پتانسیل خود گاز برداشت می‌کند و در واقع گاز استخراجی ایران تنها 173 میلیارد متر مکعب در سال است. و این میزان بسیار با 728 میلیارد متر مکعب گازی که ایالات متحده (رهبر جهان) در سال گذشته استخراج نمود تفاوت دارد؛ در واقع، گاز تولیدی ایران تنها اندکی از گاز تولیدی چین که 135 میلیارد متر مکعب در سال است بیشتر است.
■ توان گازی ایران فعلاً فاصله‌ی بسیاری تا نیاز اروپا دارد ■
و مسئله‌ی نگران‌کننده‌تر این که از نظر خریداران احتمالی گاز ایران که هم‌اینک بر روی لوله‌های گاز ایران که پر از گاز طبیعی خواهد بود حساب باز کرده‌اند، ایران تقریباً تمام گازی که استخراج می‌کند را در درون خودِ ایران استفاده می‌نماید و تنها حجم اندکی به ترکیه صادر می‌کند. هرچند ایران از دهه‌ی 1970 اکنون از ساختِ یک پایانه [ی گازی] برای تبدیل کردن گاز به مایع و فرستادن آن به سرتاسر دنیا – مانند کاری که کشور همسایه‌اش، یعنی قطر امروز انجام می‌دهد و حجم بسیار بالایی از گاز طبیعی را به سرتاسر دنیا صادر می‌کند، و مانند ایالات متحده که حاضر به انجامِ چنین کاری است – سخن گفته است، اما هنوز موفق به عملی ساختن این وعده و خواستِ خود نبوده است.
■ زیربناهای فرسوده‌ی ایران در میدان‌های گازی و نفتی■
در واقع باید گفت که کشوری که بیشترین منابع و ذخایر گاز جهان را در اختیار دارد، تنها 1 درصد از تجارت گاز را به خود اختصاص داده است – و دلیل آن را نمی‌توان تنها به تحریم‌ها ربط داد. ایران ناگزیر است که تقریباً 30 میلیارد متر مکعب گاز به میدان‌های گازی قدیمی خود تزریق کند تا بتواند تولید نفت خود را حفظ نماید، و این میزان به احتمال فراوان در دهه‌ی آتی به دو برابر (حدود 60 میلیارد متر مکعب در سال) افزایش خواهد یافت. چیزی حدود 17 میلیارد متر مکعب دیگر – یعنی حدود 10 درصد از تولید سالانه – نیز خیلی راحت هدر می‌رود و می‌سوزد، چراکه ایران از زیربنای لازم برای بهره‌برداری از این گاز بی‌بهره است.
البته امیدواری‌ها بر روی میدان گازی عظیم پارس جنوبی وجود دارد که هم‌اکنون سهم بزرگی از تولید گاز ایران را به خود اختصاص داده است. و امید می‌رود که با توسعه‌ی این میدان گازی ساحلی، در دهه‌ی آتی سالانه چیزی در حدود 140 میلیارد متر مکعب گاز به حجم فعلی تولید گاز ایران افزوده شود. البته اگر میدان‌های نفتی فرسوده‌ی ایران و مصرف داخلی آن کشور تمام این میزان را به اتمام نرساند، ایران حجم بالایی گاز برای صادر کردن خواهد داشت.
■ گاز ایران مسیری طولانی برای رسیدن به خطوط لوله‌ی اروپا در پیش دارد ■
اما آیا این گاز به اروپا خواهد رفت؟ ایران هم‌اینک برای صادر کردن گاز به کشورهای نزدیک همسایه مانند عمان و پاکستان – و البته افزایش صادرات گاز به ترکیه – برنامه‌ریزی کرده است. و همان گونه که آقای گولدائو از دانشگاه هاروارد اشاره نموده است، این طرح می‌تواند هرگونه صادرات گاز به اروپا را با مشکل همراه سازد.
به علاوه، پیشینه‌ی اروپا در تکمیل طرح‌های ساختِ زیربناهای عظیم اقتصادی چندان امیدوارکننده و دلگرم‌کننده نیست. اتحادیه‌ی اروپا از دهه‌ی 1990 تلاش نموده است تا خطوط لوله‌ای به منظور بهره‌برداری از میدان‌های عظیم گازی در جاهایی مانند آذربایجان و ترکمنستان بسازد و سوخت را از طریق ترکیه به قاره‌ی کهن بازگرداند. اما این طرح‌ها تنها به صورت هرازگاهی و به طور نامنظم پیش رفته‌اند. تا زمانی که خطوط لوله‌ی ترانس آناتولی که قرار است گاز آذربایجان را به اروپا وصل کند سرانجام در سال 2018 به اتمام برسد، دو دهه خواهد بود که ساختن دو طرح خطوط لوله به طول انجامیده است. به علاوه، باید به این موضوع نیز اشاره کرد که این طرح‌ها برای کشورهایی که از روابط خارجی خوبی برخوردار بودند و با مشکلات مالی و تحریم در بخش انرژی دست‌وپنجه نرم نمی‌کردند این همه طول کشید [و برای ایران بیشتر نیز به طول خواهد انجامید]. آن گونه که آقای دی یانگ می‌گوید “گرفتن گاز از ایران به احتمال فراوان فرایندی بلندمدت خواهد بود، اما دقیقاً به همین دلیل است که باید امروز آن را جدی گرفت.”
پایان
