با توجه به پیشینه سرکشی ایران و
ناکارآمدی محدودیت‌های شورای امنیت سازمان ملل، توافق هسته‌ای، ایران را
قادر می‌سازد تا مهمات بیشتری را در اختیار هم‌پیمانان خود قرار دهد.
مهماتی که برای جنگ نامتقارن طراحی‌شده‌اند. چه آنکه ایران بخواهد از
شکاف‌های موجود در قطعنامه 2231 (پرونده شورای امنیت که توافق هسته‌ای و
افزایش تحریم مهمات را تائید می‌کند) سوءاستفاده کند، چه به‌طورکلی از
تصمیم سازمان ملل تخطی کند و یا آنکه تا رفع کامل تحریم‌ها صبر کند،
ارزیابی این نکته که ایران ممکن است چه مهماتی را و به چه کسانی صادر کند،
مسئله مهمی است.
صنعتی گسترده
صنایع نظامی ایران از اواسط دهه
1990 رشد سریعی داشته است. بنا بر گزارشات، این کشور با تخطی از قطعنامه
1747 شورای امنیت سازمان ملل به 57 کشور سلاح صادر می‌کند، که بیشتر آنها
نیز در مناطق درگیری واقع‌شده‌اند. بنا بر پایگاه اطلاعاتی انتقال سلاح که
توسط انستیتو بین‌المللی پژوهش‌های صلح استکهلم؛ ایران بین سال‌های 2010 تا
2014، 200 میلیون دلار سلاح صادر کرده است. مشتریان سنتی مهمات ایران
احتمالاً خاورمیانه‌ای، آفریقایی و کشورهای آمریکای جنوبی هستند. اما این
کشور می‌تواند با ارائه سلاح ارزان و قابل‌اعتماد بازارهای جدیدی را به روی
خود بگشاید.
به دلایلی روشن، ایران در
فرآیند صدور سلاح به‌شدت از هویت افراد و مشتریان خود حفاظت می‌کند و
گزارش‌های محدودی از آنها به دست می‌رسد. بااین‌حال هنوز هم ایران یکی از
بزرگ‌ترین صادرکنندگان سلاح به شمار می‌رود، که به بسیاری از نهادهای
غیردولتی خدمات ارائه می‌کند. افراد و نهادهایی چون شورشیان بین‌المللی،
گروه‌های مسلح اسلامی، اجتماعات درگیر جنگ در ساحل‌عاج، جمهوری کنگو، گینه،
کنیا، نیجر، نیجریه، سودان جنوبی، سودان و اوگاندا و همچنین گروه‌های
ذی‌نفعی چون حزب‌الله لبنان و نظامیان شیعی در عراق.
اگر با ایران شرط شود که در
زمان رفع تحریم‌ها اطلاعات صادرات سلاح خود را فاش کند، ایده آل خواهد بود
که البته بعید است زیر بار برود. تجهیزات نظامی ایران برای واسطه‌های
منطقه‌ای مناسب است اما محدود به سلاح و مهمات کوچک، تجهیزات ارتباطی،
عینک‌های دید در شب، دوربین‌های حرارتی، سلاح‌های تک‌تیرانداز قدرتمند،
خمپاره‌های دوربرد، سیستم‌های ضد هوایی قابل حمل و توپخانه‌های راکتی نیست.
مروری مفصل‌تر بر این مقدمه به‌خوبی نشان می‌دهد که اگر این مهمات به دست
افرادی خطرناک بیفتد چه خطر بزرگی امنیت منطقه را تهدید می‌کند.
موشک‌ها و راکت‌ها
ایران در سال‌های اخیر انواع
پیشرفته‌ای از موشک‌های هدایت شونده ضد تانک تولید می کند که برخی از آنها
در درگیری های لبنان و غزه استفاده شدند. موشک های جدیدتر نیز به سر جنگی
پیشرفته تر با قدرت هدایت بیشتر مجهز می شوند که آنها را کشنده تر می کند.
سیستم هایی مانند سدید (که ظاهرا از روی اسپایک اسرائیلی ساخته شده). تندر،
قائم، دهلاویه و طوفان-5 که مقابله با این موشک ها اگر به خوبی استفاده
شوند کار سختی است. ایران همچنین شروع به ساخت نسخه بومی RPG-29 همه کاره کرده است که در ایران با نام غدیر شناخته می شود. همچنین نمونه بومی موشک های دوش پرتاب چینی QW-1 و QW-1M
ساخته شده اند و با نام میثاق 1 و 2 شناخته می شود و قادرند به سرعت با
اهدافی که در فاصله 5 کیلومتری و تا ارتفاع 4 کیلومتری پرواز می کنند درگیر
شوند.
ایران همچنین در سامانه های
پدافندی ضد هوایی نیز حرف زیادی برای گفتن دارد. "حرز نهم" که راداری نسبتا
کوچک به شمار می رود از این دسته است و می تواند در مناطق شهری متراکم به
کار گرفته شود و با اهدافی در فاصله 10 کیلومتری درگیر شود. سپاه پاسداران
همچنین تلاش می کند سلاح های 3 لول آصف (23 میلی متری)، 6 لول اخگر (12.7
میلی متری)، محرم و سفیر را پیشرفته تر کند. قطعا برخی از این پروژه ها در
حد تحقیقات هستند ولی بعضی از آنها می تواند به دست افرادی در خاورمیانه
برسد.
همچنین خمپاره ها که در مناطق
شهری بسیار کارآمد هستند نیز در برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) یا
قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل قرار نگرفته اند.
در نسخه های کوچکتر ایران
خمپاره هایی مثل رزم (120 میلی متری) و وفا (160 میلی متری) تولید می کند؛
که بنا به ادعای ایران به ترتیب دارای برد 16 و 20 کیلومتری هستند؛ که اگر
در دست باشد قدرت وحشتناکی برای سیستم خمپاره ای است.
رهبران نظامی ایران در حال حاضر
از صدور روش های ساخت راکت با استفاده از ابزار و مواد بومی به کشورهای
دوست و کشورهای جبهه مقاومت صحبت می کنند. برای مثال اخیرا گزارش هایی از
ساخت راکت استار-1 و 2 توسط حوثی ها به گوش می رسد که شباهت زیادی به فجر 3
و 5 ایران دارد. فجر-3 بردی 43 کیلومتری دارد و سر جنگی 85 کیلوگرمی آن می
تواند صدمات قابل ملاحظه ای تا شعاع 50 متری ایجاد کند. فجر-5 می تواند به
برد 75 کیلومتری برسد و سر جنگی 178 کیلوگرمی دارد. ایران همچنین نسخه دو
مرحله ای آن را آزمایش کرده است که بردی 180 کیلومتری و شعاع تخریبی 100
متری دارد.
دیگر راکت های ایرانی که به
میزان زیادی صادر می شوند فاتح-1 (240 میلی متری) و فاتح-2 (333 میلی متری)
هستند. این راکت ها می توانند اهدافی در فاصله 10 کیلومتری را هدف قرار
دهند. نگران کننده ترین سیستم موشکی کوتاه برد فاتح-110 نسل چهارم است که
می تواند سر جنگی 750 کیلوگرمی را تا 300 کیلومتر حمل کند. این نمونه در
سوریه دیده شده و به نظر می رسد علی رغم کنترل شدید اسرائیل، نمونه ی رادار
گریز و هدایت شونده آن به دست حزب الله نیز رسیده است. فرماندهان سپاه در
سال پیش نیز پیش بینی کرده بودند که موشک های مقاومت به زودی به برد 400
کیلومتری و قدر نقطه زنی دست می یابند.
سلاح تک تیرانداز
یکی از خط تولیدهایی که ایران
آن را بسیار امیدبخش یافته است و اگر در دست افراد خطرناک بیفتد بسیار
خطرناک خواهد بود، سلاح های تک تیرانداز و قدرتمند است. سلسله پرده برداری
های اخیر این جریان را به خوبی نشان می دهد؛ پرده براری از تک تیراندازهای
ضدتجهیزاتی چون AM-50 (12.7 میلی متری)، شاهر (14.5 میلی متری)، آرش (20
میلی متری) و باهر (23 میلی متری) که به ترتیب دارای برد 1200، 3000، 1800 و
4000 متری هستند و اگر متوسط یک فرد دوره دیده به کار بسته شوند می توانند
یک هلیکوپتر را با هدف گرفتن مخزن سوخت یا قسمت های حساس دیگر، ساقط کنند.
اینها تنها سلاح هایی نیستند که ایرانی ها ادعا می کنند برای مقابله با هلیکوپتر ساخته شده اند. آنها اخیرا مین پرنده و ضد هلیکوپتر J-AHM
را به نمایش گذاشتند که می تواند از فاصله 5 کیلومتری هدایت شود و شعاع
انفجاری 50 متری دارد. مین ضد هلیکوپتر خوشه ای صیاد و مین کناره جاده ای و
کنترل شونده "رمیت" نیز از این نوع هستند.
پهپادها
پهپادهای ایرانی در سطحی
هشداردهنده در سراسر خاورمیانه تکثیر یافته اند. حزب الله سالهاست از این
تجهیزات ایرانی استفاده می کند و گفته می شود اخیرا خط تولید خود را راه
اندازی کرده است. حماس هم احتمالا با کمک فنی ایران پهپادهایی ساخته است.
ایران در این عرصه رقابت زیادی با چین دارد و رفع تحریم ها به ایران اجازه
می دهد که در این رقابت پیشی بگیرد.
تجهیزات الکترونیکی
تجهیزات الکترونیکی دفاعی، دیگر
حوزه ای است که ایران پیشرفت های زیادی در آن داشته است. یکی از این شرکت
ها صنایع الکترونیک شیراز است که بر اساس برجام رفع تحریم می شود و مشتریان
فراتر از حزب الله و سوریه خواهد یافت. ایران به واسطه های خود در منطقه
رادارهای ارزان قیمتی چون طارق سپاه پاسداران را ارائه می کند که هلیکوپتر و
وسائل نقلیه را تا 8 کیلومتر و افراد را تا فاصله 4.5 کیلومتر پوشش می
دهد.
گروه رصد اندیشکده راهبردی تبیین
